Stevin, Simon

Bruges, 1548 - La Haye, 1620

Ingénieur et mathématicien néerlandais.

Biographie

Du grand ingénieur et mathématicien Simon Stevin,  l'histoire a retenu avant tout l'uvre scientifique, marquante par sa diversité et sa vocation à constituer des manuels pratiques. Sa vie, en revanche, nous est peu connue, lui-même en parle peu et il ne subsiste guère de traces directes ou indirectes permettant de mieux connaître ce que furent ses sentiments et ses pensées. 
        Né à Bruges (origine que ne manque jamais de rappeler la mention toujours portée sur la page de titre de ses livres: "Simon Stevin van Brugge"), il commena sa carrière dans une maison de commerce à Anvers, et publia, dans cette ville alors à l'apogée de sa prospérité, ses deux premières uvres: les Tafelen van interest (Tables d'intérêt) en 1582, et les Problematum geometricorum (Problèmes de géométrie) en 1583. Puis il vint s'établir en Hollande, où on le retrouve inscrit à l'Université de Leyde en 1583 pour y suivre un enseignement de mathématiques. C'est au cours de ces études que Stevin rencontra le prince Maurice de Nassau, rencontre décisive puisqu'il entra au service du Prince comme quartier-maître de l'armée des Etats généraux et y resta jusqu'à sa mort, soit près de trente ans. De ce lien, ses Wiscontighe ghedachtenissen ("Mémoires mathématiques") écrites à l'intention de Maurice de Nassau, demeurent le plus éloquent témoignage.
        Ses nombreux ouvrages, presque tous écrits en néerlandais, sont le produit d'un esprit encyclopédique, d'une curiosité et agilité remarquables, couvrant un champ allant de l'arithmétique à la navigation, en passant par l'art pondéraire et la dialectique. Citons: De thiende (La Disme, que Stevin traduisit lui-même en franais et publia la même année), 1585; Dialectike ofte bewysconst (Dialectique. Ou de l'art de la démonstration), 1585; L'Arithmetique (ouvrage rédigé directement en franais), 1585. En 1586, il fit paraître trois petits traités consacrés à la statique (De beghinselen der weeghconst, De weeghdaet) et à l'hydrostatique (De beghinselen des waterwichts), réédités dans les Wiscontighe ghedachtenissen, en 1608. Puis, en 1590, parut la Vita politica. Het burgherlick leven; en 1594, l'Appendice algébraïque, et De stercktenbouwing (La Fortification); en 1599, De Havenvinding (traduit en franais: Le Trouveport); en 1617, Castrametatio. Après la mort de Stevin, son fils Hendrick fit paraître, en 1649, les Materiae politicae, ensemble de chapitres traitant de questions diverses relatives à l'administration civile et militaire ainsi qu'aux finances.
Comme tant d'autres néerlandais, Simon Stevin appartient à la génération d'émigrés qui, venus des provinces du sud au moment de la Révolte contre l'Espagne, devaient jouer un grand rôle dans l'histoire politique, économique et culturelle de la "République des Provinces-Unies".

Catherine Secretan

Bibliographie

Oeuvres de Stevin:

La bibliographie la meilleure et la plus complète des écrits de Stevin est celle établie et commentée par Henri Bosmans pour la Bibliographie nationale de Belgique, (Bruxelles, 1921-24), tome XXIII: "Stevin (Simon)", p. 887-936. 

Simon Stevin, De la vie civile, présentation et traduction par C. Secretan. Etudes réunies par C. Secretan et P. den Boer, Lyon, ENS Editions.

Het burgherlick leven & anhangh / Simon Stevin ; gepresenteerd en toegel. door Pim den Boer ; hertaald [in hedendaags Nederlands] door Anneke C.G. Fleurkens. - 1e dr. - Utrecht : Bijleveld, cop. 2001. - 223 p. : ill., portr. ; 21 cm. Texte originale avec une traduction en néerlandais d'aujourd'hui. - Het burgherlick leven = Vita politica. - Fotomech. herdr. van de oorspr. uitg.: Vita politica : het burgherlick leven. - Tot Leyden : by Franchoys van Ravelenghien, 1590, en: Anhangh. - Verschenen in: Materiae politicae. - Tot Leyden : Justus Livius, 1649. - Met lit. opg.
ISBN 90-6131-369-4 geb.

The principal works of Simon Stevin / ed. by Ernst Crone, E.J. Dijksterhuis [et al.]. - Amsterdam : Swets & Zeitlinger, 1955-1966. - 6 dl. : ill. ; 25 cm. Met lit. opg.

 

Sur Stevin: 

'De huysbou' : a reconstruction of an unfinished treatise on architecture, town planning and civil engineering by Simon Stevin / Charles van den Heuvel ; [transl. from the Dutch ms. D. Gardner ... et al.]. - Amsterdam : Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, 2005. - X, 545 p. : ill. ; 26 cm. - (History of science and scholarship in the Netherlands, ISSN 1569-3481 ; vol. 7)
Bevat ook de oorspr. Nederlandse tekst van Stevin. - Met bibliogr., index, lit. opg. ISBN 90-6984-432-X
Côte UB Leyde: OP. MAG  T 5478 7

De la vie civile, 1590 / Simon Stevin : prés. et trad. par Catherine Secretan ; études réunies par Catherine Secretan et Pim den Boer ; avec les contrib. de Pim den Boer ... [et al.]. - Lyon : ENS Éditions, 2005. - 237 p. : ill., portr. ; 22 cm. - (La croisée des chemins, ISSN 1765-8128). Vert. van: Vita politica = Het burgherlick leven. ISBN 2-8478-8047-X

Simon Stevin, vader van burgerschap in de Nederlanden / Pim den Boer. In: Spiegel historiael : maandblad voor geschiedenis en archeologie, ISSN 0038-7487: vol. 39 (2004), afl. 10 (okt), pag. 440-444, 460. Met lit.opg.

Simon Stevin (1548-1620) : l'émergence de la nouvelle science. - Turnhout : Brepols, cop. 2004. - 184 p. : ill., krt. ; 28 cm. Aan de kop van de titelp.: Bibliothèque royale de Belgique. - Uitg. t.g.v. de gelijknamige tentoonstelling gehouden in de Koninklijke Bibliotheek van België te Brussel in 2004. - Met lit.opg. ISBN 2-503-51704-8
Côte UB Leyde: 9695 A 35

Simon Stevin (1548-1620) : de geboorte van de nieuwe wetenschap / [eds. Hossam Elkhadem, Wouter Bracke]. - Turnhout : Brepols, 2004. - 184 p. : ill. ; 28 cm. Bovenaan titelp.: Koninklijke Bibliotheek van België. - Uitgegeven n.a.v. de tentoonstelling in 2004. - Met lit. opg. ISBN 90-5622-054-3

Het huis en de regels van het denken : een cultuurhistorisch onderzoek naar het werk van Simon Stevin, Jacob Cats en Pieter de Hooch / Heidi de Mare. - [S.l. : s.n.], 2003. - 4 bnd., (XVI, 1416 p.). : ill. ; 27 cm. Proefschrift Vrije Universiteit Amsterdam. - Met lit. opg. - Met samenvatting in het Engels.

'Wonder en is gheen wonder' : de geniale wereld van Simon Stevin 1548-1620 / Jozef T. Devreese, Guido Vanden Berghe. - Leuven : Davidsfonds/Leuven, cop. 2003. - 342 p. : ill. ; 24 cm. Met lit. opg., reg. ISBN 90-5826-174-3
Côte UB Leyde: 9646 A 19

Craats, J. van de, 'Maurits, Stevin en de legermeting', in: H. Roos (red.), Van marketentster tot logistiek netwerk. De militaire logistiek door de eeuwen heen (Amsterdam, 2002) 87-112

Simon Stevin, 1548-1620 / M. De Reu, G. Vanden Berghe, G. Van Hooydonk. - Gent : Universiteitsbibliotheek, 1998. - X, 62 p. : ill., portr. ; 27 cm. - (Schatten van de Universiteitsbibliotheek te Gent ; 9) Tentoonstellingscatalogus Universiteitsbibliotheek Gent, 16 november-21 december 1998. - Met lit. opg.

Stevins Stofroersel des Eertcloots en de aardwetenschappen / W.A.Visser en J.I.S. Zonneveld ; bew. G.H.W. Vanpaemel. In: Grondboor & hamer: vol. 51 (1997), no. 3/4, p. 51-56, ill., portr.

De Huysbou : de geschriften van Simon Stevin over architectuur en stedebouw / Charles van den Heuvel. - (Den Haag : Charles van den Heuvel), 1996. - 317 p. ; 30 cm. Manuscript bedoeld voor uitgave. - Met lit. opg.

Spiegheling en daet : Simon Stevin van Brugghe (1548-1620) / [samengest. door Valerie Logghe ; met medew. van J. Devreese ... et al.]. - [Brugge : Stadsbestuur], 1995. - 105 p. : ill. ; 24 cm
Tentoonstelling, Brugge, Centrale Openbare Bibliotheek "De Biekorf", 9 december 1995 - 31 januari 1996. - Lit. opg.: p. 104-105.

Bestaan er getekende militair-topografische kaarten of vestingsplannen van Simon Stevin. In: Caert-thresoor (Alphen Rijn): vol. 12 (1993), p. 82-86.

Hugo de Groot en Simon Stevin : op een keerpunt in de Westerse beschaving : een cultuur-historische beschouwing / door L. Mok. - Rotterdam : Juridisch Instituut, Erasmus Universiteit, 1988. - VII, 57 p. : ill. ; 21 cm. - (Mededelingen van het Juridisch Instituut van de Erasmus Universiteit Rotterdam ; nr. 46). Met lit. opg. ISBN 90-6856-022-0

Simon Stevin. De leermeester van prins Maurits / H.A.M. Snelders. In: Kruit en krijg: (1988), p. 3-30.

Simon Stevin's equal division of the octave / H. Floris Cohen. In: Ann. Sci.: vol. 44 (1987), no. 5, p. 471-488.

In het voetspoor van Stevin : geschiedenis van de natuurwetenschap in Nederland 1580-1940 / K. van Berkel. - Meppel, Amsterdam : Boom, cop. 1985. - 243 p. : ill. ; 21 cm. Met lit. opg., reg. ISBN 90-6009-639-8

Simon Stevin / Rolf Grabow. - Leipzig : Teubner, 1985. - 110 p. : ill, portr. ; 19 cm. - (Biographien hervorragender Naturwissenschaftler, Techniker und Mediziner, ISSN 0232-3516 ; Bd. 77). Lit. opg.: p. 106-108. - Met reg.

Simon Stevin / door Daniel Dumon. - Tielt : Lannoo, [1948]. - 134 p., [4] p. pl. : ill. ; 16 cm. - (Dietse gestalten ; nr. 13)

Simon Stevin / door E.J. Dijksterhuis. - 's-Gravenhage : Nijhoff, 1943. - XII, 379 p. incl. front. : facs., ill., pl., portr. ; 26 cm
"Lijst van geraadpleegde werken": p. [342]-353. Bibliographical footnotes.

Annie Romein-Verschoor, "Simon Stevin, 1548-1620: Wonder en is gheen wonder", in: Erflaters van onze beschaving : Nederlandse gestalten uit zes eeuwen / Jan Romein , Annie Romein ; [illustraties verzorgd door H. v.d. Bijll.]. - Amsterdam : Querido, 1938-1940. - 4 dl. : ill. ; 23 cm. Plusieurs réimpressions.