Petrus Dathenus

Mont-Cassel (bij Hazebrouck), 1531 of 1532 - Elblag (bij Danzig/Gdansk), 17 maart 1588

Gereformeerd predikant, werkzaam in de gereformeerde gemeente van Frankenthal (bij Frankfurt) en als hofprediker van Frederik III van de Palts. In de jaren 1566-1567, 1572-1574, 1578, en 1583-1584 was hij actief in de Nederlanden. Hij behoorde tot de strikte volgelingen van Calvijn en keerde zich tegen de godsdienstpolitiek van Willem van Oranje, die voor gelijkberechtiging van de godsdiensten was. Vanaf de kansel in Gent verweet Datheen de prins even gemakkelijk van godsdienst te wisselen als van mantel. Ook keerde hij zich tegen de Franse politiek van Oranje en de Staten van Holland, waarop hij korte tijd gevangen zat. Na zijn vrijlating vestigde hij zich weer in het Duitse rijk, waar hij in zijn onderhoud voorzag als medicus en docent. Hij geniet nog altijd bekendheid om zijn berijming van de psalmen in het Nederlands.

Literatuur

A.J. van der Aa, Biographisch Woordenboek der Nederlanden IV (Haarlem, 1858) 63-68

Allgemeine Deutsche Biographie 4 (Leipzig, 1876) 764

Biographie Nationale de Belgique IV (Bruxelles, 1873) 683-698 (C.-A. Rahlenbeck)

Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek II (Leiden, 1912) 367-382 (A.A. van Schelven)

Neue Deutsche Biographie 3 (Berlijn, 1957) 521 (Heinz Kraft)

Biografisch Lexicon voor de Geschiedenis van het Nederlandse Protestantisme 4 (1998) 110-114 (D. Nauta)

Petrus Datheen en zijn Psalmberijming / [samengest. door: C. de Bree ... et al. ; eindred. J. de Koning]. - Leerdam : Gereformeerde Bijbelstichting, [2004]. - 27 p. : ill., muz. ; 27 cm + Antwoordblad ([4] p.) + Bijlage lesbrief ([12] p.)

Petrus Dathenus, tussen Cassel en Elbing / Leo Camerlynck, in: Jaarboek uitgegeven door de Vereniging/Stichting Zannekin vol. 13 (1991), pag. 5-12.

Petrus Dathenus / Th. Ruys Jr. ; met een woord vooraf door W. van 't Spijker. - 2e dr. - Houten : Den Hertog, cop. 1988. - XXXI, 335 p., [16] p. ill. ; 23 cm. Oorspr. verschenen als proefschrift Vrije Universiteit Amsterdam, 1919. - Met lit. opg., reg. ISBN 90-331-0581-0 geb.

Petrus Dathenus (ca. 1531-1588) : Calvinistisch prediker van het eerste uur : geschriften, artikelen, notities over hem / bijeengebracht door J.J. Kalma. - Leeuwarden : Eigen beheer, 1986. - 2 dl. ; 12x21 cm. - ([Bibliografieën / J.J. Kalma ; 170]). Enig ex. - Alfabetische en chronologische volgorde.

Een christelijke samenspreking uit Gods woord : (over het onderscheid tussen wet en evangelie) / door Petrus Dathenus ; opnieuw uitg. naar de eerste druk door J. I. Doedes ; met een naschrift van de uitgever. - Dordrecht : Van den Tol, 1976. - 83 p. ; 25 cm. Gewijzigde heruitg. naar de 2e dr., Utrecht : Kemink, 1884. - Oorspr. uitg. : Een christelijcke t'samensprekinge uyt Godes woort ... . - 's-Graven-Hage : Jansz., 1624.

Als een hert gejaeght : levensstrijd en levenswerk van Petrus Datheen / door B.J.W. de Graaff. - 2e verb. dr. - Dordrecht : Van den Tol, 1976. - 185 p. : portr. ; 24 cm

Briefwisseling van Graaf Jan van Nassau en Petrus Dathenus, uit de jaren 1575-1578 / medegedeeld door A.A. van Schelven. In:  Bijdragen en mededeelingen van het Historisch Genootschap (gevestigd te Utrecht); dl. 51 (1930), p. 115-130

Petrus Dathenus / door Theodorus Ruys. - Utrecht : G.J.A. Ruys, 1919. - XXIV, 336 p. : portr. ; 24 cm. Bevat o.a. brieven in het Latijns van en aan Petrus Dathenus. - Proefschrift Vrije Universiteit, Amsterdam. - Met reg.

Petrus Dathenus : een blik op zijne laatste levensjaren, vooral op zijne twistzaak met Oranje, naar aanleiding van een tal onuitgegeven brieven, van, aan en over hem geschreven / H.Q. Janssen. - Delft : IJkema en Van Gijn, 1872. - VIII, 146 p. ; 20 cm. Ook beschikbaar in microvorm.

Specimen historico-theologicum Petri Datheni vitam exhibens : accedit brevis de ejus scriptis, indole ac meritis disquisitio / Hubertus ter Haar. - Trajecti ad Rhenum : Nolet, 1858. - XII, 162 p. ; 24 cm. Proefschrift Utrecht.

Datheensche Eerzuil, opgericht door Dathenarius. - Hoorn : T. Tjallingius, 1775. - 14 p. ; in-8.

Beknopte historie der nieuwe psalm-beryming : welke eerlang, in plaats van die van Petrus Dathenus, in Neêrlands Hervormde Kerk verwagt wordt. - Te Amsteldam : by Loveringh [etc.], 1773. - 28 p. ; 19 cm

De psalmberyming van Petrus Dathenus verbeterd. - Leyden, 1761. - [2], 124 p. ; 22 cm. I. boek. Gloria Deo.

Proeve om de psalm-beryming van Petrus Dathenus, zoo veel doenlyk, te handhaaven ... : gepaard met diergelyke proeve om den ... Bybel-text in dichtmaat naauwkeuriglyk te volgen ... / [Bibliophilus]. - Eerste tiental. - Middelburg, [ca. 1760]. - [VI], 37 p. ; 22 cm

Datheeniana, of Ophelderingen en aanmerkingen over de vermaarde psalmberijminge van Petrus Dathenus; : uit oude en geloofwaardige gedenkstukken, echte handschriften en onderscheidene leezingen der beroemdste geleerden verzaamelt; : met de nodige bijvoegzels, en een lofzang, alles ter verdediging van dien uitmuntenden dichter uitgegeeven; / door en onder het opzicht van Juvenalis Glaucomastix, beschermer der verdrukte onnoozelheid. - [S.l.] : [s.n.], 1758 (Amsterdam [etc] : K. van Tongerlo en F. Houttuin [etc.]). - XII, [2], 84, [2] p., [1] bl. pl. : ill. ; in-4. - *-2* 4 A-L 4 (-L4, blanco?)
1 grav. buiten de tekst als spotprent op P. Dathenus. - Dit werkje te verkrijgen bij de boekverkopers, zoals in het colofon vermeld. - Volgens van Doorninck ook toegeschreven aan Joan Stouw.

Ad fvriosas Petri Datheni criminationes, falsasqve et absvrdas eivsdem de verbo Dei et scriptura, item de ecclesia catholica eiusdemque communione, sententias, interiectis interim ÿ& aliis controuersæ religionis locis Bart. Latomi altera responsio. - Coloniae : Apud Maternum Cholinum, 1560. - Ongepag. ; in-8