Grauwels, Jean, bijgenaamd Spelleken
?, ca. 1539 - Brussel, 11 februari 1570
In elke biografie van graaf Lamoraal van Egmond komt deze man voor, maar
zelden met zijn naam. Als de graaf wordt onthoofd op 5 juni 1568 op de Grote
Markt te Brussel, gebeurt dat in aanwezigheid van de provoost van politie, die
bij elke executie ambtshalve aanwezig is, zittend te paard en voorzien van de
justitiële rode staf. Deze man heette Jean Grauwels of Jan Grovels, bijgenaamd Spel
of Spelleken, naar de stok in zijn handen. Het was een carrièremaker die aan het
hof gekomen was via de vorstelijke stallen en die ook als houtvester in het
Zoniënwoud had gewerkt. In 1566 kwam hij als luitenant in dienst bij het
provoostschap, te vergelijken met een opsporingsdienst. Op 15 december 1567 werd hij
proost der maarschalken - prévôt des
maréchaux - wat zoveel wil zeggen als hoofdcommissaris van politie. In die
functie bleek hij een bloedhond te zijn, die fervent jacht maakte op aanhangers
van de hervormde godsdienst. Daarbij ging hij zijn boekje ver te buiten door
zelf tot arrestatie en veroordelingen over te gaan, door afpersing of door het
vrijlaten tegen betaling. In de jaren 1567 tot en met 1569 zou hij bij meer dan
3300 terechtstellingen aanwezig zijn geweest. Hoewel Alva en Granvelle
aanvankelijk zeer ingenomen met hem waren, gingen de excessen van Grauwels zelfs
hen te ver. Op last van de Raad van Beroerten werd Grauwels ook zelf
gearresteerd en ter dood veroordeeld. Op 11 februari 1570 is hij in Brussel opgehangen.
Anton van der Lem
Literatuur
A.J. van der Aa, Biographisch Woordenboek der Nederlanden: niet
opgenomen
Biographie Nationale de Belgique 33 (Bruxelles, 1966) (Robert Van den
Haute)
Nationaal Biografisch Woordenboek: niet opgenomen
Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek: niet opgenomen
Lamoraal van Egmond / W.C. Mees. - Assen : Van Gorcum etc., 1963. - 293 p.,
[15] p. pl. : ill. ; 25 cm. - (Van Gorcum's historische bibliotheek ; nr. 70)
Met lit. opg., pag. 261-262
Le conseil des troubles / par Alphonse L. E. Verheyden. -
Flavion-Florennes : Ed. Le Phare [etc.], 1981. - 356 p. : ill. ; 20 cm. -
(Histoire du protestantisme en Belgique et au Congo Belge ; t. 11) Lit.opg. -
Index
Robert Van den Haute, Une âme damnée du duc d'Albe: Jean Grauwels dit
Spelleken, in: Le Folklore brabanon, nr. 162, juin 1964, 156-231
Nog opzoeken in:
Edmond
Poullet ed., Correspondance du cardinal de Granvelle, 1565-1586 (12 dln.,
Bruxelles, 1877-1896)
Friedrich Schiller, Geschichte des
Abfalls der vereinigten Niederlande von der spanischen Regierung (oorspronkelijke
uitgave: Leipzig, 1788) in: Schillers Werke : Nationalausgabe XVII: Historische
Schriften : erster Teil. Karl-Heinz Hahn ed. (Weimar, 1970), S. 310,14: Der
Grand Prevot des Hofs, einen rothen Stab in der Hand, sass zu Pferde am Fuss des
Gerüstes.