Luis Méndez de Haro (1598-1661)

Valladolid, 17 februari 1598 - Madrid, 26 november 1661

Don Luis de Haro was eerste minister van Filips IV van 1643 tot zijn overlijden in 1661. Onder zijn bewind kwam het definitieve einde van de Spaanse hegemonie in Europa tot stand. Hij bewoog de koning tot het sluiten van een duurzame vrede met de opstandige Nederlanders in Munster (1648) en was de ontwerper van de Vrede van de Pyreneeën (1659) met Frankrijk. Don Luis was een zoon van Diego de Haro markies van Carpio en Francisca de Guzmán, zus van de Conde-Duque van Olivares, de beroemde eerste minister van Filips IV. Luis de Haro leidde de politieke oppositie tegen zijn oom en was na diens val in 1643 zijn feitelijke opvolger. Desondanks wist hij in de persoonlijke sfeer een vriendschappelijke relatie met Olivares te blijven onderhouden. Luis de Haro was een beminnelijk, geslepen en tactvol staatsman, maar hij was ook een beetje lichtzinnig en soms een twijfelaar. Zeker in vergelijking met zijn voorganger de Conde-Duque was hij een grijze middelmatige minister met weinig visie en in ieder geval minder ambities, die Filips IV niet kon ontlasten van de zware taken die op deze ongelukkige koning rustten.
        Al vóór het aantreden van De Haro verkeerde het Spaanse rijk in grote politieke problemen en leed het onder een groot gebrek aan financiële en andere materiële middelen. Na de Vrede van Westfalen bleef Spanje verwikkeld in een oorlog met Frankrijk die voor Spanje ongunstig afliep doordat Don Luis er niet in slaagde Engeland en de Republiek aan zijn zijde te krijgen. Voor De Haro en andere Spaanse staatslieden was het buitenlands beleid van De Witt in het bijzonder ten aanzien van de Zuidelijke Nederlanden een moeilijk te verteren en haast onbegrijpelijke politiek, met name toen einde jaren 1650 ook Engeland ambities toonde om Vlaamse havens in bezit te krijgen. Voor Don Luis lag een alliantie met de Republiek in de lijn van de verwachting gezien de Franse en Engelse agressie die Spanje en de Verenigde Nederlanden bedreigde. Het geschil tussen de Republiek en Portugal over de restitutie van Pernambuco in Brazilië maakte een samenwerking nog logischer volgens Don Luis.
        De Vrede van de Pyreneeën (1659), die voor een groot deel zijn werk was, was een vernederende vrede die in feite het einde van Spanjes wankele machtsoverwicht in Europa markeerde. Ook de oorlog tegen Portugal, waarin troepen onder zijn leiding in 1658 bij Elvas een nederlaag leden, was geen succes. Wel slaagde hij erin om Catalonië op de Fransen te heroveren (1652) en de opstanden in Italië in 1648 neer te laten slaan. Het Spaanse verlies van macht en prestige kan hem persoonlijk moeilijk verweten worden. Aan dit proces, dat al ruim vóór zijn aantreden een aanvang had genomen, lag een complex van factoren ten grondslag waarop het individuele menselijk handelen weinig vat heeft. Het is daarom des te opmerkelijker dat onder De Haro Spanje nog zo lang stand hield en tot in de jaren 1650 soms voor de aanval wist te kiezen.
        Na het overlijden van Luis de Haro meende zijn zoon Gaspar de Guzmán dat hij diens gedoodverfde opvolger zou zijn. Toen dat anders uitpakte, beraamde hij een moordaanslag op Filips IV en liet hij een deel van het koninklijk paleis El Buen Retiro opblazen. De aanslag mislukte en Gaspar de Haro werd naar het front aan de Portugese grens verbannen. Hij is begraven in het panteón van de graven-hertogen van San Lúcar en Olivares te Loeches bij Madrid. Het panteón is nu in bezit van de hertogen van Alva en is door hen ook als zodanig gebruikt.

Maurits Ebben

Literatuur