Herman Moded

Gereformeerd predikant

Zwolle, ca. 1520 - Middelburg, november 1603

Herman Strijcker is bekend geworden onder zijn Hebreeuwse naam Moded. Hij studeerde theologie in het katholieke Keulen en was korte tijd priester in Zwolle. Hij werd echter uit zijn ambt ontzet toen hij de communie in beide gedaanten uitdeelde. Daarna begon een leven van prediken en rondreizen. Hij begon als hofpredikant van Christiaan III van Denemarken, maar na diens dood in 1559 keerde hij terug naar de Nederlanden. Vanuit Antwerpen was hij nu eens actief in Vlaanderen, danweer in Brabant. Hij onderhield de contacten met het consistorie van Emden en was van 14 tot 22 juli 1566 als afgevaardigde van de Antwerpse synode in Sint-Truiden, waar de edelen van het Eedverbond vergaderden. Vandaar ging hij weer naar Vlaanderen, waar hij hardop dacht over een calvinistische Republiek naar het voorbeeld van Genève. Op 17 augustus verhitte hij de gemoederen in Antwerpen, waar het na het vertrek van de prins van Oranje naar Brussel op 21 augustus meteen tot een Beeldenstorm kwam. Moded echter veinsde daarbij niet betrokken te zijn: weliswaar leverde hij heftige kritiek op de beeldenverering, maar het beeldenbreken was ook volgens hem voorbehouden aan de overheden.
            Als getalenteerd orator wist Moded doorgaans de stemming zeer te beïnvloeden, waarom hij destijds en in de geschiedschrijving meer als agitator dan als leider te boek staat. Op 9 januari 1567 dateerde hij zijn Apologie, waarin hij verantwoording aflegde over zijn optredens. Tijdens het gevecht bij Oosterweel, toen Oranje de stad Antwerpen in bedwang hield, probeerde Moded juist de calvinisten tot actie aan te zetten. Op 25 maart 1567 nam Moded de wijk naar Engeland, waar hij derde predikant werd in de vluchtelingenkerk van Norwich. Van daaruit nam hij deel aan het convent van Wezel en de synode van Emden. Na de bevrijding van Holland en Zeeland verbleef hij korte tijd in Zierikzee, maar daar heeft hij om onbekende reden ook mensen tegen zich in het harnas gejaagd. Waar hij ook kwam verdedigde hij de orthodoxie in het calvinisme - voor daarvan afwijkende ideeën was bij Moded geen plaats. In 1579 in Antwerpen keerde hij zich in zijn geschrift Een corte tafel tegen de avondmaalsidee van Luther en Zwingli. Hij moest al helemaal niets hebben van de ideeën van Hendrik Niclaes en diens Huis der Liefde. Als predikant in Utrecht had hij geen goed woord over voor de gemeente van H. Duifhuis aldaar. Moded op zijn beurt werd ook zelf ontslagen, herbenoemd en weer  ontslagen, al naar gelang de politieke verhoudingen in de stad. Na 1588 was hij in dienst van de Staten van Holland, met als opdracht de contacten met gemeenten als in Emden en Bremen te onderhouden, waarbij de gedachte kan hebben meegespeeld dat men deze heftige man liever kwijt dan rijk was.

Anton van der Lem

Literatuur

A.J. van der Aa, Biographisch Woordenboek der Nederlanden XII (Haarlem, 1852) 897-902

Biographie Nationale de Belgique XIV (Bruxelles, 1897) 909-921 (Charles Rahlenbeck)

Nationaal Biografisch Woordenboek: niet opgenomen

Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek III (Leiden, 1914) 862-874 (A.A. van Schelven)

Biografisch Lexicon voor de Geschiedenis van het Nederlandse Protestantisme 3 (Kampen, 1988) 267-271 (G.P. van Itterzon)

Hermannus Moded / door J.C. van Slee. - Amsterdam : Holkema, 1883. - 32 p. ; 16 cm Uitgegeven door de Vereeniging tot verspreiding van stichtelijke blaadjes. - Ook beschikbaar in microvorm.\

Tabula brevis et perspicua de sacra Domini coena [Microvorm] / autore Hermanus Moded. - Microfiche ed. - Zug : IDC, 1982. - 1 microfiche. ; 10,5 x 14,8 cm

Herman Strijcker, een ander dan Moded / R. Fruin In: Nederlandsch archief voor kerkgeschiedenis, ISSN 0028-2030: vol. 5, pag. 336-344. Met een naschrift in Archief ned. kerkgesch. dl. 6 (1897) blz. 392-294. Herdrukt in: R. Fruin, Verspreide Geschriften ('s-Gravenhage 1900-1905) VIII, 314-323

Apologie van Hermannus Moded / op nieuw uitgegeven door G.J. Brutel de la Rivière. - Haarlem : Bohn, 1879. - 58 p. (ongepag.). ; 26 cm
Oorspr. bijlage bij: Het leven van Hermannus Moded / G.J. Brutel de la Rivière. - 1879. - Oorspr. o.d.t.: Apologie ofte verantwoordinghe Hermanni Modedt, teghens de calumnien ende ... der christelijcker religie. - 1567. - Ook beschikbaar in microvorm.

Het leven van Hermannus Moded, een der eerste calvinistische predikers in ons vaderland / door Guilliam Johannes Brutel de la Rivière. - Haarlem : Bohn, 1879. - VI, 146, [55] p. ; 23 cm, Proefschrift Leiden. - Bevat ook, met eigen pag. en titelblad: Apologie ofte verantwoordinghe Hermanni Modedt, teghens de Calumnien ende valsche beschuldiginghen ghestroeyet ... door de vianden der Christelijcker religie. - 1567. - Ook beschikbaar in microvorm.

Grondich bericht, van de eerste beghinselen der wederdoopsche seckten, ende wat veelderley verscheyden tacken, een yder met zijn aert ende drijuen daer wt ghesproten zijn :item van haer ydele visioenen, droomen, prophetiën ... : hier is noch by gheuoecht een grondich t'samen sprekinge ouer de voornaemste hooftstucken haerder dwalinghe / Door Hermanvm Moded. - Tot Middelbvrgh. : by Symon Moulert, boeck-vercooper woonende aen den Dam inde Druckerije, 1603. - [8], 341 (i.e. 340), [20] p. ; in-8. - Û 4 A-Y 8 Z 4 (D8 blanco). BLC 223, p. 342. - Hillerbrand 2391.

Een corte tafel ende gantsch grondich bericht van het Heylighe Nachtmael. / ghemaeckt door den eersamen Hermannvs Moded. - [S.l.] : [s.n.], [1579] (Ghedruckt in het jaer ons heeren M.D.LXXIX). - 29, [1] bl. ; in-8. - A-C 8 D 6. TB 3497.