Eendracht maakt macht
`Eendracht maakt macht' was de wapenspreuk van de Republiek der Verenigde Nederlanden,
1588-1795. Het is een vertaling van de Latijnse spreuk `Concordia res parvae crescunt'.
Voor het eerst komt de uitdrukking voor in de Gemeene Duytsche Spreekwoorden (Kampen,
1550). De spreuk werd o.a. gebruikt op munten en onder wapenschilden en is zo op vele
plaatsen in de Nederlanden te zien. Als uitdrukking van het Nederlands nationaal gevoel
vond de spreuk ook zijn weg in de overzeese vestigingen. Zo is het te lezen op een
standbeeld dat de plaats Brooklyn symboliseert, ooit Breukelen geheten.
![]()
Het symbool van Brooklyn, tot 1862 op de Brooklynbridge te New York, thans voor het
Brooklyn Museum: een vrouwenfiguur met opschrift `Eendracht maekt macht', zij het dat de
beeldhouwer de laatste c als een n heeft geschreven.
Naast de vertaling `Eendracht maakt macht', kwamen aanvankelijk nog enkele andere
vertalingen voor. Zo schreef Hendrick Laurensz. Spieghel: `Eendracht heeft macht'
(Bijspraecx Almanak 1606, 10 juni) en Jacob Cats: `Eendracht geeft macht' (Spiegel van den
ouden en nieuwen tijd, 1632)
Bij de vestiging van het koninkrijk der Nederlanden in 1813 raakte de uitdrukking in
onbruik: het nieuwe koninkrijk koos voor Je maintiendrai. Na de onafhankelijkheid van
België werd de spreuk, maar dan in het Frans - L'union fait la force - de wapenspreuk van
België. Met de gelijkstelling van het Nederlands aan het Frans kreeg ook het `Eendracht
maakt macht' zijn plaats onder de Belgische leeuw.
Na de stichting van de Bulgaarse staat, kort na de Belgische, nam Bulgarije
zowel de Belgische grondwet, als het Belgische wapen over, zodat het "L'union
fait la force" ook onder het wapen van Bulgarije te vinden is.